O bliskości i jej budowaniu między dzieckiem a opiekunem, rodzicem

Patrząc na rodziców małych dzieci często wydaje nam się, że poczucie bliskości między rodzicem a dzieckiem jest czymś oczywistym i istniejącym „od zawsze”. Czasami jednak rodzice mają problemy z budowaniem tej bliskości. Co wtedy robić? Opowiadamy o tym czym jest bliskość, dlaczego jest ważna i jak można dbać o to, by się rozwijała.

Słowo „więź” odnosi się do silnego przywiązania między dzieckiem a rodzicem. To właśnie więź sprawia, że rodzice uśmiechają się na widok swojego malucha, że wstają w środku nocy, by go utulić i że są gotowi zrobić wszystko, by tylko ich dziecko było bezpieczne i szczęśliwe. Najczęściej najsilniejsza więź łączy maluszka z opiekunem, który spędza z nim najwięcej czasu, a jak pokazuje doświadczenie – najczęściej tym opiekunem jest mama dziecka, choć coraz więcej tatusiów angażuje się w pełną opiekę nad dzieckiem już od urodzenia.

Przywiązanie do mamy jest niezwykle ważne, wręcz niezbędne dla prawidłowego rozwoju dziecka. Dzięki niemu maluch czuje się bezpiecznie i może poznawać otaczający świat.

Więź z bliską osobą ma wpływ na zachowanie dziecka w ciągu całego przyszłego życia – decyduje o sposobie nawiązywania relacji z innymi ludźmi, wpływa na postrzeganie świata i innych osób, a także na sposób widzenia własnej osoby i poczucie własnej wartości. Dziecko zawsze wykształca w sobie przywiązanie do opiekuna. Jednak rodzaj tego przywiązania może być różny: może dawać dziecku poczucie bezpieczeństwa, ciekawości świata, ale może także kształtować nieufność, poczucie zagrożenia, czy niestabilności. To, jaka więź powstanie między maluchem a rodzicem zależy od rodzica i jego zachowania.

Dzieci są gotowe do budowania przywiązania do mamy już od pierwszych chwil po urodzeniu. Są „wyposażone” w pewne zachowania, które mają sprzyjać nawiązaniu bliskiej relacji z rodzicem. To np. odruch ssania, przytulanie się, uśmiech, a także podążanie za opiekunem. Także krzyk i płacz są zachowaniami, które mają pomóc maluchowi w nawiązaniu więzi, bo poprzez płacz dziecko komunikuje swoje potrzeby i zwraca na siebie uwagę.

U wielu rodziców więź z ich dziećmi nawiązuje się spontanicznie, jako efekt codziennego kontaktu i opieki nad dzieckiem. Jednak w przypadku niektórych rodziców budowanie więzi nie zawsze przychodzi tak łatwo i tak szybko jak dzieciom. Część rodziców od razu po narodzinach dziecka czuje do niego silne przywiązanie, u innych nawiązywanie więzi z maluchem może potrwać dłużej. W takiej sytuacji mogą być np. rodzice, którzy przeżywają trudności w przystosowaniu się do nowego rytmu dnia, opieki nad dzieckiem. Szczególnie, że budowanie więzi jest procesem, a nie czymś co się wytwarza w ciągu kilka minut. Zdarza się, że budowanie bliskości wymaga pracy ze strony rodziców, jednak z czasem ta praca przekształca się w zachowania, które stają się naturalne i przynoszą przyjemność, zarówno rodzicowi, jak i dziecku. Warto więc znaleźć w sobie chęć, by zacząć!

Jakie zachowania sprzyjają budowaniu bliskości między mamą a dzieckiem?

Niezwykle ważny jest dotyk. Dla dzieci dotyk jest zmysłem, za pomocą którego poznają świat. Łagodny dotyk bliskiej osoby jest czymś, czego maluchy bardzo potrzebują, gdyż to daje im poczucie, że są bezpieczne i kochane. Dla dziecka ważne jest, gdy może swoim ciałem poczuć Twoje ciało. Taki dotyk „skóra do skóry” buduje poczucie bliskości i zaufanie pomiędzy Wami. Delikatnie głaszcz malucha i przytulaj, a już niedługo dziecko będzie rozróżniać Twój dotyk spośród wszystkich innych!

Delikatny masaż malucha także sprzyja budowaniu więzi pomiędzy Wami. Pamiętaj jednak, by masować bardzo łagodnie. Dopytaj swojego lekarza o to, w jaki sposób masować dziecko, by było to przyjemne i bezpieczne. Możesz także poszukać w książkach różnych pomysłów na masaż maluszka.

Reaguj na płacz swojego dziecka! Poprzez płacz dziecko próbuje zwrócić na siebie Twoją uwagę. Płaczący maluch może być głodny, może potrzebować przewinięcia, może być mu za zimno lub za gorąco, a może po prostu potrzebuje Twojego dotyku i chce się przytulić. Ważne jest, by reagować na płacz i starać się zaspokajać potrzeby malucha.

Gdy dziecko widzi, że rodzic odpowiada na jego wołania, czuje się bezpieczne, ważne i może prawidłowo się rozwijać.

Karmienie jest wspaniałą okazją do budowania pozytywnej, bezpiecznej więzi z dzieckiem. Bardzo naturalnie i szybko więź nawiązuje się podczas karmienia piersią. Nie oznacza to jednak, że matki karmiące butelką nie zbudują prawidłowego przywiązania ze swoim maluchem. To, co najważniejsze przy karmieniu, to dotyk mamy, jej ciepło, zapach, bicie serca (a wszystkie te elementy obecne są zarówno przy karmieniu piersią, jak i przy karmieniu butelką).

Bez względu na to, jak karmisz swojego maluszka, pamiętaj o tym, by delikatnie go przytulać, łagodnie do niego mówić i się uśmiechać.

Zabawy i kąpiele, czyli wspólne spędzanie czasu jest najlepszym sposobem na zbudowanie więzi z maluchem. Dobrym pomysłem na zabawę może być robienie różnych min do dziecka i patrzenie, jak stara się Ciebie naśladować. Wspólne kąpiele także są okazją do nawiązywania między Wami bliskości. Dziecko czuje wtedy dotyk Twojego ciała i Twój zapach, czuje się wtedy bezpiecznie, a to buduje więź i poczucie zaufania.

Mów do dziecka, gaworz z nim i śpiewaj. Maluch bardzo lubi słyszeć głos mamy, gdyż często przynosi mu on ukojenie. Rozmawiaj z dzieckiem, opowiadaj mu o świecie, o tym co robicie, a gdy już samo zacznie wydawać dźwięki, to naśladuj je z uśmiechem. W czasie zabawy śpiewaj maluchowi radosnym głosem i delikatnie łaskocz go w stópki, natomiast na dobranoc śpiewaj cicho i łagodnie, kołysząc go do snu.

Opieka i zajmowanie się nowo narodzonym maluszkiem jest i bywa męcząca, pochłania mnóstwo energii i czasu. Młode mamy mogą czuć się wyczerpane i przemęczone, poświęcając każdą chwilę dziecku. Warto poprosić bliskich (partnera, rodziców, przyjaciół) o pomoc przy zajmowaniu się dzieckiem, tak, by znaleźć choć chwilę czasu dla siebie – na drzemkę, relaks czy kawę.

Nawiązywanie więzi z maluchem będzie bowiem dużo prostsze, gdy będziesz wypoczęta i radosna, a nie zirytowana.

Jeżeli jednak po kilku tygodniach nadal nie czujesz się komfortowo ze swoim maluchem, nie odczuwasz bliskości pomiędzy Wami, a jedynie wyczerpanie i zniechęcenie, spotkaj się z lekarzem lub położną i powiedz o swoich obawach. Możesz także poszukać miejsca, w którym będziesz mogła skorzystać z pomocy psychologa. Twoje trudności mogą mieć wiele przyczyn: mogą być oznakami depresji poporodowej, a być może tworzenie przywiązania jest opóźnione z powodu problemów zdrowotnych Twojego dziecka albo Twojego wyczerpania i przeciążenia. Rozmowa na ten temat powinna pozwolić Ci zrozumieć, skąd biorą się trudności i jak można próbować je pokonać.

W każdym przypadku, im szybciej problem zostanie rozpoznany, tym lepiej, bo wczesna interwencja może ochronić relację z Twoim dzieckiem. Im dłużej czekasz, tym trudniej będzie potem zbudować więź opartą na bezpieczeństwie, zaufaniu i miłości.

 

Artykuł powstał w ramach projektu From policy to reality – shifting attitudes and practices from corporal punishment to safeguarding children” nr. JUST /2015/RDAP/AG/CORP/9175 przy wsparciu finansowym z programu Rights, Equality and Citizenship (REC) (2014-2020) Unii Europejskiej. Wyłączną odpowiedzialność za treść tego artykułu ponosi Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, treść w żaden sposób nie może zostać uznana za wyraz poglądów Komisji Europejskiej.