Jak udostępniać internet najmłodszym dzieciom?

Urządzenia ekranowe z dostępem do sieci, takie jak smartfon czy tablet, odgrywają coraz większą rolę w procesie wychowywania dzieci. Potwierdzają to badania – ponad 40% rocznych i dwuletnich dzieci korzysta z tabletów lub smartfonów, a niemal co trzecie dziecko w tym wieku korzysta z urządzeń mobilnych codziennie lub prawie codziennie! Internet, udostępniany dzieciom w przemyślany i zrównoważony sposób, może być dla nich wartościowym narzędziem edukacyjnym. Jednak zbyt wczesne i niekontrolowane korzystanie z sieci przez najmłodszych może mieć negatywny wpływ na ich rozwój.

W pierwszych latach życia dziecka jego mózg rozwija się najintensywniej – tworzą się nowe połączenia między neuronami, które decydują między innymi o sprawności mózgu. Aby rozwój przebiegał prawidłowo potrzebna jest odpowiednia, pozytywna stymulacja – mały człowiek potrzebuje różnorodnych doświadczeń angażujących wszystkie jego zmysły. W tym okresie uczy się przede wszystkim poprzez bliskie, emocjonalne i fizyczne relacje z rodzicami lub opiekunami. Telewizja, komputery, tablety i smartfony nie są w stanie zapewnić bodźców niezbędnych do prawidłowego rozwoju, a czas spędzony przed ekranem odbywa się często kosztem kontaktów z najbliższymi.

Ponadto w przypadku dzieci częste korzystanie z urządzeń ekranowych oraz dostęp do treści niedopasowanych do ich wieku mogą powodować zaburzenia koncentracji i, w rezultacie, na późniejszym etapie doprowadzić do problemów w nauce, oraz trudności w opanowywaniu umiejętności czytania i pisania. Wczesny kontakt z urządzeniami ekranowymi może mieć negatywny wpływ na rozwój mowy dziecka, a intensywne czy nieodpowiednie użytkowanie mediów elektronicznych wiąże się z szeregiem zagrożeń dla jego zdrowia. Coraz częściej zwraca się uwagę na fakt, że nadmiarowy czas spędzany przed ekranami, szczególnie przed snem, negatywnie wpływa na jakość snu, a w rezultacie na proces regeneracji organizmu. Badania pokazują również, że nieograniczony dostęp do urządzeń ekranowych powoduje nieodwracalne szkody dla wzroku dzieci.

Pomocny smartfon?

60% rodziców zapytanych o powód udostępniania dziecku tabletu lub smartfona deklaruje, że robi to, aby zapewnić dziecku rozrywkę i zająć się swoimi sprawami; co czwarty, aby dziecko zjadło posiłek; 18% – żeby dziecko zasnęło.  Podczas gdy takie praktyki mogą ułatwiać funkcjonowanie rodziny, to nie wspierają prawidłowego rozwoju dziecka. Do tego potrzebuje ono bliskiej relacji z dorosłym (rodzicem, opiekunem), który jest wrażliwy na jego uczucia, potrzeby, który adekwatnie na nie odpowiada, który poświęca mu czas i uwagę, jest ciekawy jego świata, okazuje mu miłość i akceptację. Bezwarunkowa, niezakłócona uwaga rodzica, nastawionego na bycie z dzieckiem tu i teraz, rozwija wewnętrzne zasoby dziecka, wzmacnia jego pewność siebie i pozytywnie wpływa na jego odporność psychiczną.

Tablet czy smartfon stosowane jako lekarstwo na trudne emocje i nudę nie są dobrym rozwiązaniem – dzieci, przy wsparciu i przewodnictwie uważnych i zaangażowanych rodziców, potrzebują uczyć się rozpoznawania, rozumienia  i regulowania swoich emocji, nazywania swoich potrzeb, rozmawiania i poszukiwania rozwiązań w sytuacjach, które są dla nich wyzwaniem, czy też wymyślania aktywności, które pomogą im przezwyciężyć nudę.

Rodzic, który jest nieobecny, którego uwaga skupiona jest na innych czynnościach, np. przeglądaniu internetu, który przerywa kontakt czy zabawę, żeby sprawdzić powiadomienia lub zajrzeć na portale społecznościowe, daje dziecku wyraźny komunikat, że coś jest dla niego ważniejsze niż ono.

Najważniejsze zasady

1. Dzieciom do ukończenia 2. roku życia nie zaleca się kontaktu z urządzeniami ekranowymi, w tym tabletami i smartfonami. Starsze dzieci nie powinny korzystać z urządzeń elektronicznych codziennie. Dobrym pomysłem jest ustalenie dnia lub dni (np. weekendu) bez urządzeń ekranowych. Warto, by jednorazowo dzieci nie korzystały z urządzeń ekranowych dłużej niż przez 15–20 minut. Dzienny kontakt dzieci z wszelką elektroniką nie powinien przekraczać od 30 minut do godziny (w zależności od wieku dziecka).
2. Przy udostępnianiu urządzeń dotykowych dzieciom w wieku 3–6 lat powinno się uwzględniać indywidualny etap rozwoju dziecka i brać pod uwagę to, jakie wykazuje potrzeby rozwojowe.
3. Należy udostępniać dzieciom tylko sprawdzone, dostosowane do ich wieku treści. Monitoruj aplikacje i treści, z których korzysta dziecko i do których ma dostęp nie tylko w domu, lecz także poza nim (podczas zabawy z rówieśnikami etc.). Rodzic powinien poznać aplikację, zanim udostępni ją dziecku. Pamiętaj, że nie wszystkie aplikacje opisywane przez producentów jako edukacyjne, faktycznie zawierają edukacyjne treści i maja pozytywny wpływ na rozwój dziecka.
4. Podczas korzystania z mediów elektronicznych dziecku powinien towarzyszyć dorosły, który w rozmowie wytłumaczy mu, co się dzieje na ekranie, oraz pomoże zrozumieć, jak się to odnosi do rzeczywistości.
5. Należy unikać prezentowania dziecku treści, w których akcja toczy się bardzo szybko, w których jest zbyt wiele elementów, które nasycone są migoczącymi, jaskrawymi obrazami – dziecko nie będzie w stanie nadążyć i zrozumieć.
6. Należy zadbać o czas i strefy wolne od mediów.
7. Nie należy udostępniać urządzeń mobilnych dzieciom na minimum godzinę przed snem. Promieniowanie emitowane przez monitory tabletów i smartfonów źle wpływa na zasypianie i jakość snu. Dziecięca sypialnia powinna być strefą bez elektroniki.
8. Należy wyłączać urządzenia ekranowe, kiedy nie są w użyciu.
9. Nie należy traktować korzystania z urządzeń elektronicznych jako nagrody, a zakazu ich używania jako kary. W oczach dzieci podnosi to atrakcyjność tych urządzeń i wzmacnia przywiązanie do nich. Nie powinno się także wykorzystywać mediów elektronicznych do uspokajania dziecka – może to negatywnie wpływać na jego umiejętność radzenia sobie z emocjami.
10. Nie należy wykorzystywać urządzeń elektronicznych w celu motywowania dziecka do jedzenia, utrzymywania czystości etc.

 

Artykuł powstał w ramach współpracy Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę z Orange Polska.

Przypisy:

Korzystanie z urządzeń mobilnych przez małe dzieci w Polsce, wyniki badania ilościowego,  Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, 2015 r.