Dlaczego świnka morska już się nie obudzi? Gdzie jest to „niebo” i kiedy wróci ukochany dziadek?

Wiele dzieci przeżywa śmierć tak samo intensywnie jak dorośli, którzy skoncentrowani na własnej żałobie często unikają tematu śmierci w rozmowach z dziećmi. Boją się, nie wiedzą co powiedzieć, sami cierpią lub zaprzeczają stracie, a dziecko nie otrzymuje, tak ważnego w tym czasie wsparcia emocjonalnego i informacji na temat tego, co się stało. Unikanie tematu śmierci nie pomaga dzieciom lepiej się z nim uporać, a może powodować poczucie niezrozumienia, szukanie własnych wyjaśnień i ogromny lęk.

Jak dzieci rozumieją śmierć?

Dwulatek nie rozumie jeszcze śmierci, za to współodczuwa stany emocjonalne opiekuna, szczególnie matki. Między 2 a 5 rokiem życia pojęcie śmierci zaczyna rozwijać się w umyśle dziecka. Pięciolatek potrafi rozróżnić osoby zmarłe od żyjących. W tym okresie dzieci szukają związku przyczynowo- skutkowego między ich zachowaniem, myślami i słowami a śmiercią bliskiej osoby (Czy babcia umarła, bo byłem niegrzeczny?). Odczuwają również smutek, złość i niepokój, a także lęk przed własną śmiercią lub stratą innych bliskich osób (Mamo, czy ja też umrę?). Często maluch może obwiniać siebie o śmierć swoich bliskich. Wynika to z egocentryzmu dziecięcego, który powoduje, że dziecko stawiając siebie w centrum świata, uważa, że to ono jest przyczyną wielu zjawisk, także śmierci swojego rodzica, opiekuna czy krewnego. W tym czasie mogą pojawić się koszmary senne, utrata apetytu, moczenie nocne czy różne choroby jako sposób wyrażenia przez dziecko emocji, których nie rozumie i z którymi sobie nie radzi. Dziecko może zacząć bawić się w pogrzeb lub „umieranie”- nie jest to nic złego – w ten sposób za pomocą zabawy przepracowuje ono swoje trudne emocje związane ze śmiercią bliskiego. Adekwatną pomocą w tym wieku będzie dla dziecka poświęcanie mu tyle uwagi, ile tylko potrzebuje. Ważne jest wyjaśnianie i odpowiadanie na wszelkie pytania oraz wątpliwości zgodnie z prawdą i językiem przystosowanym do wieku dziecka. Należy mu także pozwolić na radość i zabawy z rówieśnikami. Między 6 a 8 rokiem życia, dziecko zaczyna mieć świadomość nieodwracalności i przyczynowości śmierci. Siedmiolatek zdaje sobie sprawę, że śmierć jest powszechna, czyli że wszystko co żywe, kiedyś musi umrzeć. A około 8 roku życia pojawia się u dziecka świadomość, że zmarła osoba traci zdolność odczuwania bólu.

Jak rozmawiać z dzieckiem o stracie?

1. Obserwuj dziecko

Przed rozmową na temat śmierci bliskiej osoby obserwuj malucha. Dziecko może reagować z opóźnieniem na wiadomość o śmierci osoby bliskiej, a także mieć inne myśli i uczucia niż rodzic. Warto to zaakceptować i starać się być wyrozumiałym w stosunku do reakcji dziecka.

2. Wyjaśnij dziecku istotę śmierci

Staraj się to zrobić w prostych słowach. Młodszym dzieciom łatwiej będzie zrozumieć i zaangażować się w rozmowę, kiedy jest ona przedstawiania na przykładzie świata zwierząt. Warto też zapytać malucha jak zrozumiało rodzica, by przed podaniem informacji o śmierci ważnej dla dziecka osoby, można było rozwiać jego wszelkie wątpliwości. Dzięki temu rodzic będzie mógł sprawdzić czy u dziecka nie pojawi się lęk lub trudne emocje, które już na tym etapie można nazwać i się nimi zaopiekować. Warto powiedzieć o przyczynie śmierci oraz nieodwracalności tego procesu, braku winy i odpowiedzialności dziecka za odejście ukochanej osoby.

3. Akceptuj uczucia dziecka

Ważna jest akceptacja uczuć malucha, ale również okazywanie własnych emocji czy uczuć. Rodzic nie powinien ukrywać żalu, smutku czy płaczu. Warto mówić o swoich uczuciach: Czasem kiedy myślę o waszym tacie chce mi się płakać, tak bardzo za nim tęsknię i nazywać te emocje, które odczuwa dziecko: Widzę, że jesteś smutny. Nie ma nic złego w płakaniu razem z dzieckiem czy towarzyszeniu mu w smutku lub radości przy wspominaniu zmarłego.

4. Zachęcaj dziecko do wyrażania swoich emocji

Rodzic powinien starać się wspierać malucha w przeżywaniu emocji nawet, gdy dziecko czuje nienawiść czy ulgę z powodu śmierci osoby bliskiej. Jeśli maluch ma problem z wyrażaniem swoich emocji, pomocna jest wspólnie spędzony czas na zabawie, rysowaniu, czytaniu książek podejmujących temat śmierci lub bajkoterapia. Rodzic może zachęcić malucha do narysowania tego, co czuje lub portretu osoby, za którą tęskni czy też wspólnie napisać list do zmarłej osoby, w którym dziecko będzie mogło opisać swoje uczucia i myśli związane z tą trudną sytuacją.

Czasami rodzicowi trudno jest zaopiekować się dzieckiem czy też porozmawiać na temat śmierci, ponieważ sam jest pogrążony w żałobie i potrzebuje czasu, by poradzić sobie z własnymi emocjami. Ważne jest, by w takiej sytuacji poprosić o pomoc inną, bliską dziecku osobę. Najważniejsze jest to, by nie zostawić dziecka w tym ciężkim okresie bez wsparcia. Obecność, rozmowa i zapewnienie, że jest kochane i nie zostanie opuszczone przez rodziców przywraca mu bezpieczeństwo w tym trudnym dla niego czasie.