Internet w życiu rodziny – czas na zmiany

Życie rodzinne potrafi być prawdziwym wyzwaniem. Potrzeby poszczególnych domowników bywają ze sobą sprzeczne, reakcjami rządzą emocje, pojawiają się konflikty i nieporozumienia, brakuje czasu, wkrada się chaos. Bardzo często nie starcza uwagi i energii, żeby poważnie potraktować kwestie związane z internetem i nowymi technologiami. Co więcej, często od rodzinnych wyzwań uciekamy w świat cyfrowy albo traktujemy internet jak lekarstwo na dziecięce emocje. Spędzamy w sieci coraz więcej czasu. Dzieje się to kosztem relacji z najbliższymi. Co zrobić, żeby zasady dotyczące korzystania z internetu w rodzinie nie stały się kolejną przyczyną konfliktów, a dla rodziców dodatkowym obowiązkiem wymagającym ciągłego pilnowania?

Media w naszej rodzinie

W jaki sposób media mają być obecne w naszej rodzinie i jaką rolę w niej odgrywają? Jakie jest nasze podejście do urządzeń mobilnych? To bardzo ważne pytania, na które warto sobie odpowiedzieć jak najwcześniej.  Coraz częściej korzystanie z mediów wymyka się rodzinom spod kontroli, a wszelkie próby nadzorowania czasu spędzanego w sieci i dostępu do internetowych treści są podejmowane dopiero w reakcji na sygnały nadmiernego korzystania albo problemy związane z obecnością dziecka online. Tymczasem rodzinny plan używania mediów elektronicznych powinien być wdrożony już od pierwszych lat życia dziecka i dotyczyć całej rodziny. W przypadku najmłodszych dzieci wypracowanie wizji jest po stronie rodziców. Wraz z dorastaniem dziecka bardzo ważne są uwzględnienie jego potrzeb i poglądów, wspólna dyskusja oraz wytłumaczenie, po co takie zasady są nam potrzebne i czemu mają służyć.

Oto najważniejsze kwestie dotyczące przygotowania rodzinnych zasad korzystania z mediów elektronicznych:

1. Rodzic modelem

Dzieci się o wiele lepiej uczą, obserwując to, co robimy, niż słuchając tego, co mówimy. Dlatego tak ważna jest rola rodziców w modelowaniu odpowiednich zachowań, i to już od  najmłodszych lat życia dziecka. Dziecko, które obserwuje nas z telefonem czy przed ekranem, naturalnie będzie chciało kopiować to, co sami robimy. Dodatkowo kiedy koncentrujemy się na urządzeniach mobilnych, jesteśmy nieobecni w kontakcie z dzieckiem – dla dziecka to sygnał, że coś innego jest ważniejsze niż ono. Dlatego wszelkie zmiany musimy zacząć od siebie.

2. Strefy i czas bez mediów

Kiedy w naszej rodzinie NIE korzystamy z internetu? Oto kilka przykładów, które warto uwzględnić:

Poranki i wieczory – czas na bycie razem, budowanie relacji, uważne rozpoczęcie dnia, wyciszenie przed zaśnięciem.

Poranne i wieczorne rytuały (od kolacji do zaśnięcia dzieci) powinny być czasem wolnym od mediów. Szczególnie istotne jest nieudostępnianie dzieciom mediów elektronicznych minimum godzinę przed zaśnięciem (według niektórych badań nawet 2 do 3 godzin). Badania wykazują, że małe dzieci, które miały kontakt z urządzeniami ekranowymi w godzinach wieczornych, sypiają w nocy znacznie krócej niż dzieci, które takiego kontaktu nie miały. Powodem są często pobudzające treści, ale przede wszystkim emitowane przez urządzenia ekranowe niebieskie światło,  które utrzymuje stężenie kortyzolu na zbyt wysokim poziomie, hamuje produkcję melatoniny, pobudza organizm, ma niekorzystny wpływ na jakość snu dziecka i może powodować jego skrócenie. Negatywne oddziaływanie urządzeń ekranowych na sen dotyczy nie tylko najmłodszych, lecz także nastolatków i dorosłych. W nocy telefony powinny być ładowane w pomieszczeniu innym niż to, w którym śpi dziecko.

Zamiast korzystania z telefonów rano i wieczorem twórzcie własne rytuały – wspólne posiłki i wspólny czas na okazanie zainteresowania, rozmowy  o nadchodzącym dniu, wieczorne podsumowania, praktyka wdzięczności, wspólne czytanie, zabawy, przytulanie, wymyślanie historii, snucie marzeń – cokolwiek sprawdza się w waszej rodzinie i wzmacnia więzi.

Posiłki i spotkania przy stole – czas na rozmowę, okazanie zainteresowania, budowanie relacji.   

Korzystanie z urządzeń podczas posiłków odwraca uwagę od jedzenia i powoduje, że dzieci jedzą niejako „automatycznie”, bez świadomości tego, co oraz ile jedzą, a także bez uważności na smak, zapach czy teksturę potraw. Może to sprzyjać tworzeniu się nieprawidłowych nawyków żywieniowych i prowadzić do otyłości.

Czas rodzinny bez elektroniki.

W jakich sytuacjach jako rodzina odkładamy telefony i inne media elektroniczne? To mogą być wszystkie te momenty, kiedy spędzamy czas razem, albo określone sytuacje, np. w samochodzie, podczas spacerów, w drodze do przedszkola, w trakcie wspólnej zabawy, odrabiania lekcji etc. Każda taka okazja to czas na budowanie relacji i poznawanie dziecka. Dobrze jest od czasu do czasu zrobić sobie offline challenge – i całą rodziną wylogować się z sieci na 24, 48 albo więcej godzin.

3. Kiedy korzystamy, ile korzystamy

Ważne jest, żeby ustalić kiedy, jak długo i w jaki sposób dzieci mogą korzystać z mediów elektronicznych. W przypadku najmłodszych największy potencjał edukacyjny ma oglądanie odpowiednio dobranych treści czy korzystanie z aplikacji mobilnych wspólnie z opiekunami. W przypadku starszych dzieci ważne są zasady – ile czasu mogą spędzić online w dni szkolne, a ile w weekendy, czy będzie to przed odrobieniem lekcji, czy po nim etc. Korzystanie z urządzeń mobilnych nie powinno być traktowane jako kara albo nagroda – to wzmacnia przywiązanie do urządzeń, podnosi ich atrakcyjność w oczach dziecka, przyzwyczaja je do zewnętrznej motywacji. Dobrze jest też przyjrzeć się temu, jak sami korzystamy z urządzeń ekranowych w ciągu tygodnia i w weekendy – być może nasze przyzwyczajenia również wymagają skorygowania.

Co z emocjami dziecka?

Czy ograniczania i zasady nie wpłyną negatywnie na moją relację z dzieckiem? Co robić, kiedy dziecko czuje się wykluczone, bo większość jego rówieśników spędza online więcej czasu niż ono? Jak reagować na emocje dziecka, kiedy ograniczam internet? – pytania rodziców podczas konsultacji w Poradni Dziecko w Sieci, Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.

Daj dziecku zielone światło na emocje – ma prawo czuć to, co czuje. Postaraj się zrozumieć jego rozczarowanie, frustrację, niezadowolenie. Nie oczekuj, że będzie w tym racjonalne. Żeby się uspokoić, dziecko potrzebuje poczuć się zrozumiane. Jeżeli jest ci trudno – przypomnij sobie analogiczną sytuację, w której czegoś chciałeś i nie mogłeś mieć czy zrobić. Kiedy stworzysz przestrzeń na emocje, i dziecko się uspokoi – porozmawiajcie o tym, po co takie zasady zostały wprowadzone w waszym domu, powiedz o wartościach, które za nimi stoją– dlaczego wierzysz, że są słuszne, ważne. Porozmawiaj z dzieckiem o tym, co ono sądzi w tej sprawie, a jeśli brało udział w ustaleniach, odnieś się do tej sytuacji. Poszukajcie też alternatywnych do internetu aktywności, które będą dla dziecka przyjemne i atrakcyjne.

Pamiętaj: wprowadzenie zasad regulujących dostęp do urządzeń ekranowych i internetu nie jest działaniem przeciwko twojemu dziecku, jego celem nie jest unieszczęśliwienie czy karanie dziecka, ale zadbanie o jego prawidłowy rozwój. Ustalając jakiekolwiek zasady czy rozwiązania, trzeba wiedzieć, po co to robimy, do czego to ma prowadzić i jakie wartości za tym stoją. Nie wystarczy, że my – rodzice – to wiemy, nasze dzieci również potrzebują to zrozumieć. Dlatego konieczny jest dialog i tłumaczenie oraz wspólne poszukiwanie rozwiązań w oparciu o wartości, które są ważne dla całej naszej rodziny. Jeżeli jednak sami przeżywamy wewnętrzny konflikt– bo wolelibyśmy wieczory i weekendy spędzać na portalach społecznościowych czy oglądając Netfliksa – to trudno nam będzie w odpowiedni sposób stać na straży wypracowanych zasad; raczej dołączymy do dziecka w poszukiwaniu wymówek, żeby ich nie przestrzegać.

Nie tylko w rodzinie

Porozmawiaj ze znajomymi rodzinami oraz rodzicami kolegów i koleżanek dziecka o tym, jak wspólnie możecie zadbać o to, żeby wasze dzieci mniej czasu spędzały online. Zastanówcie się nad alternatywnymi sposobami spędzania czasu przez dzieci, stwórzcie okazje do spotkań twarzą w twarz,  zatroszczcie się o inne niż internet zajęcia podczas wzajemnych odwiedzin – w myśl powiedzenia „do wychowania dziecka potrzebna jest cała wioska”.

#Rodzinny plan korzystania z mediów elektronicznych

Układając plan dla swojej rodziny pamiętaj, żeby uwzględnić w nim:

1. Strefy i czas bez mediów
2. Zasady dotyczące korzystania z internetu (czas online, dostęp do treści)
3. Sposoby na dbanie o równowagę pomiędzy czasem spędzanym online i offline

Plan można podpisać i powiesić w widocznym miejscu, warto go również uaktualniać oraz na bieżąco korygować, jeżeli niektóre rozwiązania się nie sprawdzają.

 

Artykuł powstał w ramach współpracy Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę z Orange Polska.