Czy jesteś uważnym rodzicem?

Silna więź z rodzicami to jeden z czynników chroniących młode osoby przed angażowaniem się w ryzykowne sytuacje. Uważny rodzic to taki, który buduje pogłębioną relację ze swoim dzieckiem. Jest ciekawy doświadczeń i opinii dziecka, jego uczuć, marzeń, pomysłów i tego, jak rozumie świat. Uważny rodzic obserwuje dziecko, próbuje zrozumieć jego potrzeby i przyczyny zachowania. Nie koncentruje się wyłącznie na realizowaniu celów wychowawczych, duże znaczenie ma dla niego budowanie emocjonalnego porozumienia z dzieckiem opartego na szacunku i zaufaniu. Taką relację najlepiej budować z dzieckiem od samego początku, ale nigdy nie jest za późno, żeby zacząć ją rozwijać.

Potrzeby i emocje Twojego dziecka

Każdy człowiek – niezależnie od wieku – ma ważne dla swojego życia i rozwoju potrzeby. Zalicza się do nich podstawowe potrzeby związane z zaspokojeniem np. głodu, poczuciem bezpieczeństwa, budowaniem więzi z bliskimi, ale też dotyczące uznania ze strony innych, osiągania sukcesów oraz rozwoju osobistego. Dążenie do zaspokojenia odczuwanych potrzeb jest procesem naturalnym. Zdarza się jednak, że nawet dorośli mają trudności w ich rozpoznaniu, nazwaniu i wyrażeniu. Taki stan często dotyczy dzieci i młodzieży, którzy dopiero odkrywają świat, poznają siebie oraz doświadczają wielu nowych sytuacji, które mogą w nich wzbudzać silne emocje. Młody człowiek ma prawo zagubić się w gąszczu doznań oraz nie dostrzegać zagrożeń i nie rozumieć intencji innych osób. Z tego względu bardzo ważne jest, aby rodzice byli uważni na to, co przeżywa dziecko, stawiali czytelne granice, wspierali je w procesie zaspokajania potrzeb i czuwali nad tym, w jaki sposób jest to realizowane.

Dzieci

Dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym są naturalnie ufne, ciekawe świata i łatwo poddają się autorytetom osób  starszych od siebie. Dlatego warto zwrócić uwagę na to, jakie aktywności podejmują online. Chęć poznawania świata i nowych osób może je narazić na różne niebezpieczne kontakty, w tym na zagrożenie związane z uwodzeniem przez dorosłych.

Młodzież

Okres dorastania jest czasem bardzo dynamicznym i charakteryzuje się wieloma zmianami w sferze zarówno psychicznej, jak i fizycznej nastolatka. Ze względu na potrzebę budowania własnej autonomii, zaprzeczania utartym wzorcom i przekazywanym  przez dorosłych wartościom młodzi ludzie w okresie dorastania eksperymentują, badają własne możliwości oraz granice, a także kwestionują autorytety. Potrzeby relacji z innymi osobami, nowych doznań, poradzenia sobie z negatywnymi emocjami, stresem czy napięciem, ucieczka od problemów, naturalna ciekawość, poszukiwanie rozrywki, walka z nudą, bunt czy chęć zaimponowania rówieśnikom – wszystko to może  prowadzić do podejmowania przez młodych ludzi ryzykownych zachowań, w tym także kontaktów z obcymi osobami online.

Jak uważnie rozmawiać z dzieckiem?

W ciągłym pośpiechu zdarza się nam zapomnieć, że rozmowa z dzieckiem to nie lista pytań do odhaczenia. Pamiętaj, że twoje dziecko głęboko przeżywa swoją codzienność, nawet jeżeli pozornie nie daje tego po sobie poznać. Potrzebuje przy tym twojej obecności i uważnej, życzliwej rozmowy. Znajdź czas, żeby zatrzymać się na chwilę i z trybu działania przełączyć się na tryb uważnej obecności. Na chwilę przestań myśleć o wszystkich obowiązkach, które na was czekają, nie pospieszaj rozmowy, nie przerywaj opowieści, nie rób jednocześnie innych rzeczy, nie forsuj za wszelką cenę swoich racji. Rozmowa to dialog, w którym jest miejsce na odmienne zdanie dziecka. Doceniaj te chwile, kiedy twoje dziecko przedstawia własną opinię i potrafi jej bronić, wspieraj je w wyrażaniu własnego zdania. To umiejętność, z której będzie mogło skorzystać w kontaktach z rówieśnikami, np. w sytuacjach presji rówieśniczej oraz w sytuacjach online, kiedy ktoś będzie chciał je nakłonić do zrobienia czegoś, na co nie ma ochoty albo z czym się nie zgadza.

Bądź też obecny, kiedy dziecko milczy. W momentach, kiedy nie umie albo nie jest gotowe podzielić się swoją historią, powinno czuć twoją miłość, wsparcie, dostępność oraz to, że kiedy zdecyduje podzielić się swoim problemem, spotka się ze zrozumieniem i akceptacją.

Obawa przed niezrozumieniem ze strony rodziców jest częstym powodem, dla którego dzieci nie opowiadają im o swoich trudnościach. Lęk przed negatywną oceną, brakiem akceptacji i karami często prowadzi do wycofania oraz kłamstw. Nieznajomość prawdziwych przeżyć dziecka i brak dostępu do jego świata może uśpić rodzicielską czujność oraz zwiększyć prawdopodobieństwo pozostawienia dziecka bez wsparcia wtedy, kiedy najbardziej będzie go potrzebowało.

Unikaj takich zachowań jak manipulowanie, ośmieszanie, krytykowanie, wyśmiewanie, upokarzanie, straszenie, zmuszanie czy porównywanie z innymi. Często w relacji z dzieckiem reagujemy automatycznie, powielamy negatywne reakcje, których sami doświadczyliśmy w dzieciństwie. Dlatego warto przyglądać się swoim zachowaniom, być wobec nich krytycznym i poszukiwać nowych rozwiązań. Wszystko to nie znaczy oczywiście, że w rozmowie z dzieckiem nie ma miejsca na wyrażanie rodzicielskich opinii i oczekiwań. Wręcz przeciwnie – komunikuj to, co dla ciebie jako rodzica jest ważne i dlaczego.

Ucz się swojego dziecka

Nie istnieje coś takiego jak instrukcja obsługi dziecka czy nastolatka. Dlatego poszukuj tego, co działa w waszych kontaktach i nie zrażaj się, kiedy coś nie wychodzi. Nieudana próba nawiązania kontaktu nie jest porażką, jest sygnałem, że jesteś, że ci zależy. Rozmowa jest tylko jednym ze sposobów budowania relacji, oprócz niej warto wypróbować inne możliwości bycia obecnym w życiu dziecka, np. wspólne aktywności czy pasje.

Bądź wrażliwy na niewerbalne sygnały dziecka. Wzruszenie ramion może nie tylko wyrażać lekceważenie, może też być wyrazem bezradności, a częste zamyślanie się i ucieczka w marzenia mogą być objawem wrażliwości, ale też próbą wycofania się z otaczającej rzeczywistości. Za zachowaniami i reakcjami dziecka stoją konkretne potrzeby i uczucia – kiedy je zauważamy oraz nazywamy, to możemy się nimi skutecznie zająć.

Jak reagować?

Jeżeli dziecko zachowuje się w sposób, który jest dla ciebie trudny albo kolejny raz mówi, że nic się nie stało, podczas gdy twoja ocena sytuacji jest odmienna, to z dużym prawdopodobieństwem można przypuszczać, że nie radzi sobie z emocjami i nie potrafi inaczej zareagować. Weź pod uwagę okoliczności towarzyszące konkretnym zrachowaniom dziecka – etap jego rozwoju czy to, co się u niego aktualnie dzieje. Kiedy nie masz jasności, jak najlepiej zareagować na trudne dla ciebie zachowania dziecka, przypomnij sobie, co dla ciebie było najważniejsze, kiedy byłeś w jego wieku, jakie zachowania cię wspierały, a jakie wręcz przeciwnie oraz czego ci brakowało ze strony rodziców i innych bliskich osób. Kiedy twoje emocje wymykają się spod kontroli, pomyśl: moje dziecko jest dla mnie bardzo ważne – czy ono to teraz czuje i rozumie? Jak w tym momencie mogę mu to okazać?

Ważne rozmowy

Rozmowy dotyczące tzw. trudnych tematów powinny być naturalnym, dostosowanym do wieku dziecka elementem codzienności, a nie jednorazowym wydarzeniem. Pamiętaj, żeby to był dialog, a nie wykład – bądź ciekawy doświadczeń i potrzeb swojego dziecka. Wykorzystuj okazje, kiedy ważne dla rozwoju dziecka tematy – jak przyjaźń, relacje, bliskość, seksualność, odmienność, nietolerancja, problemy dorastania, ryzykowne zachowania etc. – pojawiają się w mediach, filmach czy serialach, jako pretekst do dyskusji i poznania przemyśleń dziecka. Jeżeli trudno ci o czymś rozmawiać ze swoim dzieckiem, nie musisz tego ukrywać. Po pierwsze, to i tak będzie widoczne w twoim zachowaniu, po drugie, rozmawiając, uczysz swoje dziecko, że nawet jeśli temat jest trudny albo niekomfortowy, to i tak warto go podejmować.

Bliskie relacje

Rozmawiaj z dziećmi o różnych uczuciach, których doświadczamy w relacjach z innymi osobami, takich jak miłość, zakochanie, fascynacja i pożądanie. Zwróć uwagę na różne potrzeby emocjonalne, które możemy chcieć zaspokajać w relacjach, takie jak potrzeba bycia ważnym, kochanym, wysłuchanym etc. Wyjaśnij dziecku, że czasami relacje z ludźmi mogą być szkodliwe. Porozmawiaj z nim o manipulacji, uzależnianiu i wykorzystywaniu bliskości do niedobrych celów. Wspólnie przyjrzyjcie się, co oznaczają i jak konkretnie przejawiają się w relacjach: szacunek, zrozumienie, zaufanie, szczerość, dobra komunikacja, wsparcie i zdrowe granice. Ważne, żeby to nie były puste pojęcia, jeżeli możesz, podaj również przykłady z własnego doświadczenia.

Wygląd

Kolejną bardzo ważną kwestią jest stosunek do swojej fizyczności. Dzieci, które mają pozytywny obraz własnego ciała, są pewniejsze siebie. Dla okresu dojrzewania charakterystyczna jest nadmierna koncentracja na własnym ciele. Pojawiają się wobec niego skrajne uczucia – nadmierny krytycyzm, brak akceptacji zmian związanych z dojrzewaniem, koncentracja na budowaniu atrakcyjnego wizerunku i poszukiwanie akceptacji swojego wyglądu u innych osób. Rozmawiaj z dzieckiem o wzorcach płynących z internetu i mediów, przyglądaj się treściom, które ogląda i bohaterom, których śledzi. Zarówno dziewczyny, jak i chłopcy są bowiem odbiorcami konkretnych, promowanych przez niektóre media przekazów dotyczących wyglądu i zachowania – „bycia sexy” oraz przedmiotowego traktowania kobiet i mężczyzn. Dlatego bardzo ważne  jest, żeby prostować medialny przekaz i uświadamiać dziecku, że nie ma jednego obowiązującego wzorca urody. Dobrze jest pokazywać dziecku inne sposoby prezentowania siebie i budowania swojej tożsamości. Warto także rozmawiać o tym, czym jest szacunek do własnego ciała i wizerunku oraz o tym, że na naszą wartość składa się o wiele więcej niż wygląd.

Samotność

Młodzi ludzie coraz częściej doświadczają poczucia samotności. Jeżeli twoje dziecko nie ma przyjaciół, nie spotyka się ze znajomymi, porozmawiaj z nim o tym. Skorzystaj z pomocy profesjonalistów, np. pedagoga lub psychologa szkolnego. Przeciwdziałanie samotności dziecka jest bardzo ważne, ponieważ bliscy koledzy i przyjaciele w życiu dziecka to jeden z ważniejszych czynników chroniących m.in. przed uwodzeniem online.

Gdzie szukać pomocy?

POLICJA Gdy wiemy lub podejrzewamy, że nasze dziecko jest uwodzone w sieci, sprawę zgłaszamy policji lub prokuraturze w formie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Zawiadomienie powinno zawierać jak najwięcej informacji o sytuacji, w której znalazło się dziecko. Do zawiadomienia trzeba dołączyć wszystkie dostępne ślady uwodzenia – zapisy (zrzuty ekranu) rozmów, zdjęcia czy linki do stron, z których korzystało dziecko.

Rodzic jako przedstawiciel małoletniego ma prawo wglądu w akta postępowania, uczestniczenia w czynnościach, ustanowienia pełnomocnika w sprawie i odwoływania się od postanowień organu prowadzącego postępowanie. Może też przyłączyć się do postępowania jako tzw. oskarżyciel posiłkowy, czyli osoba, która działa obok prokuratora i ma podobne prawa.

800 100 100 to bezpłatna, anonimowa pomoc telefoniczna i online dla rodziców oraz nauczycieli, którzy potrzebują wsparcia lub informacji w zakresie pomocy dzieciom przeżywającym kłopoty i trudności wynikające z problemów oraz zachowań ryzykownych, m.in. związanych z uwodzeniem online, a także przeciwdziałania tym zjawiskom.

116 111 to bezpłatna, anonimowa pomoc telefoniczna i online dla dzieci oraz młodzieży. Służy dzieciom potrzebującym wsparcia, opieki i ochrony. Zapewnia dzwoniącym możliwość rozmowy o sprawach dla nich ważnych i kontaktu w trudnych sytuacjach.