O krzyku

Rodzice często krzyczą, ponieważ nie radzą sobie z sytuacją - nie potrafią w inny sposób skłonić dziecka do pożądanego zachowania. Jest to więc wyraz frustracji dorosłego, który czuje się bezradny. Dla dzieci krzyk jest elementem testowania granic.

Wyobraźmy sobie taką oto sytuację. Ba! Większość rodziców maluchów nie tyle musi sobie ją wyobrażać, co przypomnieć: razem z naszym niespełna trzyletnim dzieckiem mijamy kolejne alejki w supermarkecie w poszukiwaniu produktów na obiad. Nagle, zupełnie nieopatrznie trafiamy na regał z zabawkami. Są kusząco piękne, lśniące, „wołają”, by je kupić – tak przynajmniej widzi je nasze dziecko.

W naszych oczach to tylko kolejna sterta zabawek: wiemy przecież, że takie same czy też bardzo podobne zabawki czekają na naszego malucha w domu. Niestety! Nasze dziecko chciałoby mieć właśnie tę lalkę/ten samochodzik. Właśnie ten, nie żaden inny! Argument, że lalkom i tak jest już ciasno na półce, a samochodzikom w garażu, zupełnie nie trafia do małego człowieka. Próba odsunięcia zakupu w czasie tylko zaognia sytuację, nie pomagają „prośby ani groźby”…

Nie jest najgorzej, jeśli opór naszego dziecka kończy się na odmowie współpracy i staniu przy zabawkach czy pochlipywaniu w rękaw… Ale co zrobić w sytuacji, gdy dziecko zaczyna rozpaczliwie płakać, rzuca się na podłogę i krzyczy „Ja chcę…..” (tutaj wstawić w zależności od okoliczności: misia, samochodzik, lalkę, lizaka)?

Czujemy, jak powoli tracimy kontrolę: nie chcemy/nie możemy kupować kolejnej zabawki, a wydaje nam się, że tylko to może uratować sytuację. Dodatkowo, już ktoś zwrócił nam uwagę, że córka/syn jest źle wychowana, dając nam do zrozumienia, że nie jesteśmy dobrymi rodzicami i żeby dać dziecku lizaka/misia, to się uspokoi. Nawet jeśli nikt z pozostałych klientów nie skomentował sytuacji, to czujemy, że inni się na nas potępiająco patrzą.

Kiedy cienka granica zostaje przekroczona, zaczynamy krzyczeć na dziecko: „Przestań już krzyczeć! Wstań z podłogi i wychodzimy!”. Krzyk niestety nie pomaga, sytuacja często kończy się ucieczką ze sklepu, żeby uspokoić dziecko i …odpocząć od krzyku: dziecka i własnego.

Dlaczego krzyczymy?

Warto także zastanowić się, dlaczego krzyczymy. Rodzice często krzyczą, ponieważ nie radzą sobie z sytuacją – nie potrafią w inny sposób skłonić dziecka do pożądanego zachowania (ale co ważne: krzyk najczęściej nie daje spodziewanych efektów, a jeśli czasem przynosi rezultat, to głównie dlatego, że dziecko zaczyna się bać!).

Jest to więc wyraz frustracji dorosłego, który czuje się bezradny.

Dla dzieci krzyk jest elementem testowania granic: tego, na ile rodzice pozwolą  im zachowywać się tak, jak one chcą, jest też naturalnym elementem rozwojowym i często także sposobem na odreagowanie emocji, np. złości, bo inaczej dziecko jeszcze nie potrafi poradzić sobie z tym, co przeżywa. „Buntowi dwulatka” będzie towarzyszyć krzyk i płacz – nie da się tego uniknąć. Musimy o tym także pamiętać, kiedy nasz maluch będzie się złościć.

Krzyk działa na dziecko bezpośrednio i negatywnie. Jego organizm zaczyna produkować zwiększone ilości kortyzolu – hormonu nazywanego potocznie „hormonem stresu”, którego nadmiar sprawia, że bardzo źle się czuje. W związku z tym potrafi rzucić się na podłogę, machać rękami, kopać, gryźć i pluć.

Dodatkowo może się zdarzyć, że krzyk wejdzie nam „w nawyk” i właśnie krzycząc, będziemy komunikować się z dzieckiem w sytuacjach stresowych. Może to doprowadzić do tego, że poczucie wartości dziecka będzie zachwiane.

Maluchy identyfikują się z rodzicami, wierzą, że stanowią z nimi jedność. Dlatego też dążą do uznania, chcą być chwalone i doceniane. To motywuje je, by zachowywać się coraz mądrzej i rozważniej. Jeśli jednak zestresowani rodzice krzyczą na dziecko, ta motywacja przestaje działać, a dzieci czują się odrzucone i zdezorientowane: z jednej strony rodzice powtarzają, jak bardzo je kochają, z drugiej nieustannie krzyczą i grożą.

Dzieci, na które często się krzyczy, inaczej zaczynają postrzegać świat i siebie jako jego integralną część.

Bywa, że czują się upokorzone. Maluchy uczą się, że w sytuacji konfrontacji z rodzicem są z góry na przegranej pozycji. Okazuje się, że dorośli, którzy i tak mają przewagę, bo są więksi, silniejsi i więcej im wolno niż dziecku, stosują metody, które pokazują maluchowi, że rodzice nie mają do niego szacunku.

Aby poczuć się pewniej, upokorzone dzieci próbują podnieść swoją nadszarpniętą samoocenę. Część z nich podporządkuje się silniejszemu dorosłemu, ale jednocześnie muszą poradzić sobie z trudnymi uczuciami, jakie noszą w sobie. Dlatego często zaczynają być agresywne w stosunku do słabszych.

Inne próbują się odgrywać na rodzicach, a znając ich słabe punkty, trafiają w samo sedno (np.: nauczyły się, że dorośli od razu reagują, gdy zaczynają tupać albo rzucać zabawkami lub, gdy krzyczą czy mówią, że bardzo nie lubią albo wcale nie kochają mamy i taty).

Jeszcze inne dzieci nie dadzą łatwo za wygraną: będą robiły wszystko tak długo (i tak głośno), aż dorosły spróbuje je uciszyć, godząc się na żądania „małego terrorysty” albo sięgając po ostateczne rozwiązanie – kary fizyczne (które nie rozwiązują sytuacji, a tylko pogłębiają spiralę niezrozumienia i są krzywdzące dla dziecka).

Liczne badania pokazują, że osoby, na które w dzieciństwie podnoszono głos, w stosunku do swoich dzieci zachowują się tak samo, powielają znany im wzór zachowania.

Trzeba też pamiętać: dzieci są lustrzanym odbiciem rodziców, więc kiedy my krzyczymy – one też krzyczą, kiedy my zamiast wycofać się, gdy czujemy, że za chwilę mogą nam puścić nerwy i kiedy zamiast zrobić coś, żeby się uspokoić,  podsycamy atmosferę, one zrobią dokładnie to samo. Ponadto człowiek, który nieustannie doświadcza krzyku, po pewnym czasie podświadomie uruchamia mechanizmy obronne, m.in. staje się „głuchy” na krzyk.

Ulotka „Co zamiast krzyku”